Nền kinh tế thay đổi theo xu hướng chuyển từ kinh tế lao động thuần túy sang
kinh tế tri thức đã được khẳng định ở nhiều quốc gia phát triển1. Giá trị của các ngành
công nghệ cao ngày càng tăng, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội2. Tài sản do
lao động trí tuệ tạo ra được chú trọng đầu tư hơn bao giờ hết. Trong số các sáng tạo tinh
thần, không thể không kể đến sản phẩm ở lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học, thể
hiện dưới dạng các tác phẩm. Lao động sáng tạo, nghiên cứu khoa học là quyền cơ bản
của công dân được ghi nhận tại Điều 40 Hiến pháp năm 2013. Những sản phẩm do tác
giả tạo ra cần được tôn trọng và bảo vệ một cách tốt nhất trên cơ sở đảm bảo hài hoà lợi
ích công cộng. Nhà nước có trách nhiệm quản lý xã hội thông qua việc xây dựng hành
lang pháp lý vững chắc để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể đóng góp
công sức, vật chất vào quá trình tạo ra tri thức mới.
Tại Việt Nam, ý tưởng về bảo hộ quyền SHTT mà trước tiên là QTG đã được
ghi nhận từ bản Hiến pháp đầu tiên năm 1946 (Điều 10, 12, 13)3. Luật SHTT số
50/2005/QH11 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua
ngày 19/11/2005 và có hiệu lực từ ngày 01/07/2006, được sửa đổi, bổ sung theo Luật
số 36/2009/QH12 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua
ngày 19/6/2009 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm và
Luật SHTT (Số 42/2019/QH14) ngày 14/6/20194. Đánh giá các mặt lý luận, thực tiễn
và quy định pháp luật, việc bảo hộ QTG không là vấn đề mới. Tuy nhiên tại Việt Nam,
hành vi xâm phạm QTG vẫn đang diễn ra phổ biến và phức tạp, ảnh hưởng đến những
giá trị mà pháp luật bảo vệ – quyền nhân thân và quyền tài sản của chủ thể. Áp dụng các
biện pháp bảo vệ và xử lý hành vi xâm phạm là vấn đề quan trọng và cần thiết. Để xử
lý hành vi xâm phạm QTG, các biện pháp chế tài được áp dụng bao gồm cả biện pháp
dân sự, hành chính và hình sự. Nếu biện pháp hành chính và biện pháp hình sự đề cao
trách nhiệm của chủ thể vi phạm trước Nhà nước thì biện pháp dân sự đòi hỏi chủ thể
vi phạm chịu trách nhiệm đối với bên bị vi phạm. Thủ tục tố tụng dân sự cho phép tác
giả, chủ sở hữu QTG cũng như các chủ thể khác (người được thừa kế QTG, người được
chuyển giao QTG, tổ chức đại diện tập thể QTG ) được quyền khởi kiện yêu cầu Toà án
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.