Truyện trinh thám hiện đại là thể loại văn học được hình thành ở phương
Tây từ giữa thế kỉ XIX với sự đặt nền móng của nhà văn Mĩ Egar Poe bằng
truyện trinh thám Vụ giết người ở phố Morgue ra đời năm 1841 và nhanh
chóng trở thành một thể loại phát triển mạnh ở nhiều nước như Mĩ, Anh,
Pháp, v.v Tuy nhiên, cả một thời gian dài, thể loại này chỉ được xem là văn
học giải trí, văn học hạng hai, là cận văn học và ít nhận được sự quan tâm của
giới nghiên cứu. Mãi về sau, từ thập kỉ 70 của thế kỉ XX, khi mà tiểu thuyết
trinh thám phát triển ở đỉnh cao và nhu cầu đọc truyện trinh thám trở thành
một hiện tượng xã hội quan trọng, đặc biệt là sự ảnh hưởng của thể loại này
đối với văn chương tiểu thuyết, các nhà nghiên cứu phương Tây mới đặt vấn
đề nghiên cứu truyện trinh thám một cách nghiêm túc.
Ở Việt Nam, cuộc xâm chiếm và khai thác thuộc địa của thực dân Pháp
đã khiến lịch sử, xã hội, văn hóa Việt Nam có sự chuyển biến sâu sắc. Trên
lĩnh vực văn hóa, sự gặp gỡ văn hóa Đông-Tây đã khiến văn hóa Việt Nam
dần thoát khỏi cái bóng văn hóa Trung Hoa để bắt đầu mở rộng tiếp xúc với
văn hóa phương Tây, chủ yếu là văn hóa Pháp, từ đầu thế kỉ XX. Sự giao
thoa, gặp gỡ Đông-Tây khiến nền văn học Việt Nam có sự vận động và phát
triển theo hướng hiện đại hoá, dẫn đến sự xuất hiện nhiều thể loại mới, trong
đó có thể loại truyện trinh thám. Từ khi ra đời ở thời điểm đầu thế kỉ XX,
truyện trinh thám Việt Nam cũng đã nhanh chóng ghi dấu ấn của mình trong
nền văn học dân tộc. Đây là thể loại văn học mới ở Việt Nam, song đã có quá
trình phát triển, có thành tựu, có đội ngũ tác giả, hệ thống tác phẩm và được
ghi nhận, đánh giá trong tiến trình phát triển của lịch sử văn học Việt Nam.